Wat is een lumbale hernia?
Een lumbale hernia is een breuk in een tussenwervelschijf onder in de rug die zorgt voor afknelling van een zenuw waardoor pijnklachten, gevoelsveranderingen en/of problemen met bewegen kunnen ontstaan.
Hoe wordt een lumbale hernia ook wel genoemd?
Het woord lumbaal geeft aan dat er sprake is van een probleem laag in de rug, ter hoogte van de zogenaamde lumbale wervels. Hernia betekent breuk.
Lumbale hernia nuclei pulposi
Bij een lumbale hernia is er sprake van een breuk van de rand van een tussenwervelschijf. Hierdoor komt de zachte gelei die in deze tussenwervelschijf zit naar buiten toe. Deze gelei wordt nucleus pulposus genoemd. Een lumbale hernia wordt daarom ook wel voluit lumbale hernia nuclei pulposi genoemd.
HNP
Hernia nuclei pulposi wordt afgekort tot de letters HNP. In geval van een lumbale hernia nuclei pulposi wordt dan gesproken van een lumbale HNP.
Laterale of mediale HNP
Ook wordt onderscheid gemaakt tussen een laterale en een mediale HNP. Bij een mediale HNP zit de breuk in de ring ter hoogte van het midden van het wervelkanaal. Bij een laterale HNP zit de breuk meer ter hoogte van de rand van het wervelkanaal.
Cauda syndroom
Een hele grote lumbale hernia kan ineens alle zenuwen die in het wervelkanaal lopen afknellen. Dit wordt een cauda syndroom genoemd. Dit is een ernstige vorm van een lumbale hernia die snel een behandeling nodig heeft.
Cervicale hernia
Het is ook mogelijk dat er sprake is van een breuk van de tussenwervelschijf tussen de wervels in de nek. Dit wordt een cervicale hernia nuclei pulposi genoemd.
Dit geeft deels dezelfde klachten als een lumbale hernia. Deels kunnen er ook andere klachten zijn omdat in het wervelkanaal in de nek ruggenmerg loopt. Druk op het ruggenmerg kan andere klachten veroorzaken.
Hoe vaak komt een lumbale hernia voor bij kinderen?
Het is niet goed bekend hoe vaak een lumbale hernia voorkomt bij kinderen. Een lumbale hernia komt veel vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen. Ook zullen lang niet alle kinderen met een lumbale hernia bekend zijn bij een dokter, omdat de klachten die de hernia veroorzaakt ook spontaan na enkele dagen weer kunnen verdwijnen.
Geschat wordt dat een lumbale hernia bij één op de 20.000 kinderen voorkomt.
Bij wie komt een lumbale hernia voor?
Een lumbale hernia komt dus veel vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen. Op de kinderleeftijd komt de hernia het meest voor bij tieners.
Zowel jongens als meisjes kunnen een lumbale hernia krijgen.
Wat is de oorzaak van het ontstaan van een lumbale hernia?
Combinatie van factoren
Vaak zorgt een combinatie van factoren voor het ontstaan van een lumbale hernia. Vaak gaat het om de combinatie van een zwakkere kwaliteit van de tussenwervelschijf in combinatie met eenmalig zware of meermalige lichtere overbelasting van de tussenwervelschijf.
Tussenwervelschijf
De tussenwervelschijf bestaat uit een stevige bindweefselring die annulus fibrosis wordt genoemd. In het midden van de tussenwervelschijf zit een zachte gelei die nucleus pulposis wordt genoemd. Deze zachte gelei zorgt voor de schok dempende werking van de tussenwervelschijf.
Ontstaan hernia
Door bewegen van de rug komen er krachten te staan op de tussenwervelschijf. Eenmalige hevige krachten of herhaalde krachten kunnen zorgen dat de tussenwervelschijf veranderd van vorm, waarbij de rand dunner wordt en de gelei platter wordt. Ook kan er een scheur ontstaan in de tussenwervelschijf. Deze scheur kan meteen groot zijn of geleidelijk aan groter worden. De gelei die in de tussenwervelschijf zit kan via deze scheur in het kanaal wat in de wervels loopt terecht komen. Onder in de rug lopen in dit kanaal alleen nog zenuwen die naar de benen en het bekken toe gaan, er loopt geen ruggenmerg meer onder in de rug.
Wanneer de gelei zo veel uitpuilt dat een zenuw in de knel komt te zitten wordt gesproken van een hernia nuclei pulposi. Wanneer de gelei wel uitpuilt, maar geen zenuw afknelt, wordt gesproken van een buldging disc.
Druk op een zenuwwortel
De gelei die uitpuilt uit de tussenwervelschijf kan een van de zenuwwortels die in het wervelkanaal zit afklemmen. Hierdoor valt de functie van de zenuw uit en kunnen klachten ontstaan van pijn, een veranderd gevoel of krachtsverlies. Er lopen verschillende zenuwwortels onder in de rug. De zenuwwortel die L5 wordt genoemd raakt het meest vaak afgekneld, gevolgd door de zenuwwortel die S1 wordt genoemd. Afknelling van de zenuwwortel van L4 komt minder vaak voor.
Zwakkere kwaliteit van de tussenwervelschijf
Vaak hebben meerdere familieleden van kinderen met een lumbale hernia ook lage rugklachten en/of een hernia (gehad). Waarschijnlijk speelt genetische aanleg een rol bij de kwaliteit van het bindweefsel van de tussenwervelschijf. Een tussenwervelschijf van minder goede kwaliteit gaat gemakkelijker kapot, dan een tussenwervelschijf van betere kwaliteit.
Welke genetische factoren een rol spelen bij het bepalen van de kwaliteit van de tussenwervelschijf is nog niet bekend.
Ongeval
Een ongeval waarbij grote krachten op de rug worden uitgeoefend kan zorgen voor een scheur in de tussenwervelschijf. Het gaat dan bijvoorbeeld om een auto-ongeval of een aanrijding als voetganger of fietser.
Overbelasting van de rug
Overbelasting van de tussenwervelschijf kan zorgen dat de ring verzwakt en uiteindelijk scheurt. Overbelasting van de rug komt vooral voor tijdens sport (onverwachte draaiende bewegingen bijvoorbeeld bij rugby of voetbal, of extreem buigen van de rug bij turnen en ballet). Ook kan onjuist en te zwaar tillen zorgen voor overbelasting van de tussenwervelschijf. Tot slot zorgt overgewicht in toenemende mate voor een continue overbelasting van de rug.
Cauda syndroom
Wanneer alle gelei uit de tussenwervelschijf komt en het hele wervelkanaal opvult, worden alle zenuwen die in het wervelkanaal lopen ineens afgekneld. Dit is een ernstige vorm van een lumbale hernia die snel behandeling nodig heeft. Kenmerkend voor dit cauda syndroom is het niet meer kunnen plassen omdat de zenuwen die de blaas aansturen worden afgekneld. Ook komt vaak een doof gevoel bij de billen voor als tekenen dat de onderste zenuwen, de sacrale zenuwen, in de knel zitten. Dit dove gevoel bij de billen wordt doofheid in het rijbroek gebied genoemd, omdat dit precies op de plaats zit waar broek voor ruiters een versterkt stuk hebben.
Wat zijn de symptomen van een lumbale hernia?
Variatie
Er bestaat een grote variatie in de hoeveelheid en de ernst van de symptomen die verschillende jongeren met een lumbale hernia hebben. Dit hangt ook samen met de grootte van de hernia en de plaats van de hernia.
Pijn in het been
De meest voorkomende klachten als gevolg van een lumbale hernia is hevige pijn die van boven naar onderen uitstraalt in het been. De pijn neemt vaak toe bij drukverhogende momenten zoals hoesten, niezen of persen en bij voorover buigen. Soms begint de pijn al in de rug, maar dat hoeft niet het geval te zijn.
Rugpijn
Naast pijn in het been, is er ook vaak, maar niet altijd, sprake van pijn laag in de rug. Vaak zit de pijn aan een kant van de rug net naast de wervelkolom.
Soms is er alleen sprake van rugpijn, zonder dat de pijn uitstraalt naar het been.
Scoliose
Als gevolg van de pijnklachten kan er een zijwaartse verkromming in de rug ontstaan. In deze stand wordt er zo min mogelijk druk op de beknelde zenuw uitgeoefend.
Gevoelsveranderingen
Op bepaalde plaats in het been kan het gevoel veranderd zijn. Vaak is er sprake van tintelingen, maar er kan ook sprake zijn van een verdoofd gevoel of juist een brandend gevoel. Aanraken van de huid kan vervelend zijn.
Een doof gevoel bij de billen is een alarmsymptoom, het kan wijzen op het ontstaan van druk op de lage zenuwen onder in de rug (sacrale zenuwen) die ook kunnen zorgen voor het ontstaan van problemen met plassen en poepen.
Krachtsverlies
Soms is er sprake van krachtsverlies in de spieren van het been. Vaak lukt het jongeren niet meer goed om op hun tenen te gaan staan. Ook kan de voet op de grond klappen tijdens het lopen. Hele jonge kinderen met een lumbale hernia kunnen weigeren om te lopen of te kruipen.
Niet goed durven poepen of plassen
Jongeren met een lumbale hernia durven vaak niet meer goed te poepen. Zeker niet wanneer het nodig is om een beetje druk met de buik te zetten om de poep eruit te krijgen. Dit druk zetten kan namelijk zorgen voor hevige pijnscheuten. Het gevaar bestaat dat jongeren hierdoor last krijgen van een verstopping van de darmen, waardoor poepen steeds moeilijker gaat. Sommige jongeren ervaren ook toename van pijnklachten wanneer ze moeten plassen en durven hierdoor ook niet goed te gaan plassen.
Niet kunnen plassen
Door druk op de lage sacrale zenuwen onder in de rug kan plassen helemaal niet meer mogelijk zijn. Dit is een alarmsymptoom en kan wijzen op een zogenaamd cauda syndroom. Doordat jongeren niet meer kunnen plassen, raakt de blaas raakt steeds voller en voller. Dit wordt een retentieblaas genoemd. Onder in de buik kan een bolling gevoeld worden. Uiteindelijk zal de overvolle blaas toch leeg lopen, waardoor jongeren ineens urine verliezen. Het caudasyndroom zorgt ook vaak voor een verdoofd gevoel bij de billen. Hierdoor voelen jongeren ook niet goed wanneer ze urine verliezen.
Hoe wordt de diagnose lumbale hernia gesteld?
Verhaal en onderzoek
Op grond van het verhaal van een jongere met hevige pijn die uitstraalt in een been al dan niet in combinatie met gevoelsveranderingen of krachtsverlies kan gedacht worden aan een lumbale hernia. Kenmerkend is dat de zogenaamde wortelrekkingsproeven van Lasegue vaak positief zijn.Andere aandoeningen die soortgelijke klachten kunnen geven zijn een infectie van de tussenwervelschijf en/of wervels (spondylodiscitis), verschuiving van de wervels ten opzichte van elkaar (spondylolisthese), neuroborreliose en zelden een tumor in de wervelkolom. Aanvullend onderzoek zal nodig zijn om de juiste diagnose te stellen.
MRI van de lage rug
Door middel van een MRI scan van de lage rug kan gekeken worden of er sprake is van een lumbale hernia. Lumbale hernia wordt het meest gezien tussen de 4e en 5e lendenwervel (L4-L5 genoemd) of tussen de 5e lendenwervel en de 1e heiligbeen wervel (L5-S1 genoemd).
Bloedonderzoek
Bloedonderzoek laat in de regel geen bijzonderheden zien bij jongeren met een lumbale hernia. In geval van een andere oorzaak zoals een ontsteking van de tussenwervelschijf en/of wervel kunnen de ontstekingswaarden in het bloed verhoogd zijn.In geval van neuroborreliose kunnen antistoffen tegen Borrelia worden aangetoond in het bloed. Er zal dan aanvullend nog een ruggenprik nodig zijn om de diagnose neuroborreliose te stellen.
Hoe wordt een lumbale hernia behandeld?
Goede pijnstilling
Het is belangrijk om met behulp van pijnstillers de pijnklachten zo laag mogelijk te maken. Afhankelijk van de ernst van de pijn kunnen verschillende pijnstillers worden gebruikt, zoals in opklimmende mate van sterkte paracetamol, diclofenac, tramadol en eventueel morfine. Het is belangrijk om bij toevoegen van een sterkere pijnstiller de al gebruikte pijnstillers door te blijven gebruiken. De pijnstillers versterken elkaars werking namelijk. Het is ook niet nodig om zuinig te zijn met pijnstillers, het is beter een tijd veel pijnstillers te gebruiken en te blijven bewegen, dan om te weinig pijnstillers te gebruiken en niet meer te kunnen bewegen.
Bij volwassenen kan een anesthesist een zogenaamde wortelblokkade geven. Dit is een injectie met een pijnstillend en ontstekingsremmend medicijn waarvan het effect enkele weken aanhoudt.
Ontlasting soepel houden
Het tijdelijk gebruiken van zakjes met het medicijn macrogol kan de ontlasting soepel houden en het probleem van verstopping voorkomen bij alle jongeren met een lumbale hernia, maar zeker wanneer het medicijn tramadol of morfine nodig zijn.
In beweging blijven
Het is belangrijk om met behulp van goede pijnstilling zo veel mogelijk in beweging te blijven. Het is wel belangrijk om geen rug belastende bewegingen zoals tillen, sterk voorover bukken of stofzuigen uit te voeren. Lopen is beter dan zitten. Bedrust wordt tegenwoordig ontraden. Wel kan kortdurend liggen na enige tijd bewegen helpen om de rugspieren te ontspannen.
Geduld
Meestal nemen de klachten als gevolg van een lumbale hernia in loop van meerdere weken (6-12 weken) af en kunnen zij weer helemaal verdwijnen. Dit vraagt wel geduld van de jongere.
Operatie
In geval van een cauda syndroom, bij ernstig krachtsverlies of bij het niet verminderen van klachten na 6-12 weken is het mogelijk de hernia door middel van een operatie te verwijderen. Deze operatie wordt uitgevoerd door een neurochirurg. In Nederland wordt dit tegenwoordig gedaan via een zogenaamde microdisectomie, een operatie waarbij geprobeerd wordt met zo min mogelijk beschadiging van gezond weefsel bij de hernia te komen en deze dan te verwijderen. Bij negen van de tien jongeren verdwijnt hierdoor de uitstralende pijn naar het been.
Begeleiding
Ondersteunen van jongeren met een lumbale hernia is heel belangrijk. Vooral het opbrengen van geduld om de hernia de kans te geven spontaan kleiner te worden kan veel vragen van jongeren. Afleiding om de dagen door te komen en activiteit om naar uit te kijken kunnen helpen om deze periode door te komen.
Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproep op het forum van deze site kunt u proberen in contact te komen met andere jongeren en hun ouders die ook een lumbale hernia hebben gehad.
Wat betekent het hebben van een lumbale hernia voor de toekomst?
Spontaan verdwijnen
Een lumbale hernia kan spontaan verdwijnen. De tussenwervelschijf kan zicht terug trekken binnen de ring of afbrokkelen en op die manier verdwijnen. Dit kost wel een aantal weken tijd en maakt dat de klachten van een lumbale hernia meerdere weken tijd nodig hebben om te verdwijnen.
Normaal leven
Ook na het doorgemaakt hebben van een lumbale hernia is het mogelijk om een normaal leven te leiden zonder beperkingen in het dagelijks leven.
Restklachten
Een deel van de jongeren houdt wel restklachten over na het doormaken van een lumbale hernia, zoals gevoeligheid voor het krijgen van lage rugklachten of een blijvend veranderd gevoel.
Terugkeer van hernia
Een klein deel van de jongeren krijgt opnieuw last van een lumbale hernia op dezelfde plek of op een andere plek.
Voorkomen terugkeer hernia
Een goede houding tijdens bewegen en tillen kan helpen om terugkeer van een hernia te voorkomen. Het zorgen voor goede sterke buik-en rugspieren kan helpen om de tussenwervels minder te belasten tijdens het bewegen. Een fysiotherapeut of en sportinstructeur kunnen hierin adviezen geven. Ook kan in geval van overgewicht, afvallen helpen om de kans op terugkeer van een hernia te verkleinen. Het is belangrijk om niet te (gaan)roken, dit verhoogt ook de kans op terugkeer van een lumbale hernia.
Levensverwachting
Jongeren met een lumbale hernia hebben dezelfde levensverwachting als jongeren zonder een lumbale hernia.
Hebben broers en zussen een verhoogde kans om een lumbale hernia te krijgen?
Erfelijke factoren spelen een rol bij de kwaliteit van de tussenwervelschijf. Broers en zussen hebben daarom een iets verhoogde kans om zelf ook een lumbale hernia te krijgen.
Links en verwijzingen
- www.nvvn.org (site van de Nederlandse Vereniging van neurochirurgen)