Wat is Pott’s puffy tumor?
Pott’s puffy tumor is een ontsteking en abcesvorming van het schedelbot van het voorhoofd, waardoor er een zwelling op het voorhoofd ontstaat.
Hoe wordt een Pott’s puffy tumor?
Pott’s puffy tumor is genoemd naar een arts Pott. Het woord puffy betekent opgeblazen en verwijst naar de zwelling die op het voorhoofd ontstaat. Tumor is het medische woord voor zwelling. In dit geval wordt er met het woord tumor dus niet bedoeld dat er sprake is van kwaadaardige cellen. Pott’s puffy tumor wordt ook wel Pott’s tumor genoemd.
Hoe vaak komt een Pott’s puffy tumor voor bij kinderen?
Een Pott’s puffy tumor is een zeldzame aandoening. Het is niet goed bekend hoe vaak een Pott’s puffy tumor voorkomt bij kinderen. Geschat wordt dat het bij minder dan één op de 10.000 kinderen met een voorhoofdsholte ontsteking voorkomt.
Bij wie komt een Pott’s puffy tumor voor?
Pott’s puffy tumor wordt meestal gezien bij tieners en jongeren, maar kan ook op jongere leeftijd of pas op volwassen leeftijd ontstaan. Zowel jongens als meisjes kunnen een Pott’s puffy tumor krijgen, maar deze aandoening komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes.
Pott’s puffy tumor ontstaat bij een heel klein deel van de kinderen die een voorhoofdsholte ontsteking heeft of bij kinderen die door een ongeluk een breuk van het schedelbot van het voorhoofd hebben opgelopen.
Wat is de oorzaak van een Pott’s puffy tumor?
Voorhoofdholte ontsteking
Een Pott’s puffy tumor ontstaat vaak door uitbreiding van een voorhoofdsholte ontsteking van de voorhoofdsholte. Zo’n ontsteking van een voorhoofdsholteontsteking wordt ook wel sinusitis frontalis genoemd.
Een voorhoofdsholte ontsteking kan ontstaan als gevolg van een neusverkoudheid.
Voorhoofdsholte
Jonge kinderen hebben nog geen voorhoofdsholte. Deze ontstaat geleidelijk aan met het ouder worden. Vanaf de leeftijd van 6 jaar gaat de voorhoofdsholte lucht bevatten. De ontwikkeling van de voorhoofdholte is pas af op volwassen leeftijd.
Dit is ook de reden dat voorhoofdsholteontsteking en Pott’s puffy tumor meestal bij oudere kinderen en tieners ontstaat en niet bij jonge kinderen die juist meestal vaker verkouden zijn.
Beschadiging schedelbot
Een Pott’s puffy tumor kan ook ontstaan bij kinderen of volwassenen die een beschadiging van het schedelbot hebben opgelopen als gevolg van een ongeval. Zelden ontstaat Pott’s puffy tumor als gevolg een operatie aan de voorhoofdsholte of een operatie aan de schedel.
Drugs
Bij volwassenen kan een Pott’s puffy tumor ook ontstaan als gevolg van het snuiven van drugs zoals cocaïne.
Bacteriën
Bacteriën die zorgen voor het ontstaan van een voorhoofdholte ontsteking en Pott’s puffy tumor zijn vaak de zogenaamde Stafylococcus Aureus en verschillende soorten Streptokokken. Andere bacteriën die de oorzaak kunnen zijn van Pott’s puffy tumor zijn Hemofilius Influenza, Fusobacterien, enterococcen en Klebsiella pneumoniae. Meestal worden in een kweek meerdere bacteriën tegelijkertijd gevonden.
Ontsteking afvoerende bloedvaatjes van de voorhoofd
De voorhoofdsholte wordt voorzien van bloed via kleine slagaders en het bloed wordt weer afgevoerd via kleine aders. Deze kleine aders komen samen met kleine aders die het bloed van het hersenvlies rondom de hersenen afvoeren. De ontsteking van de voorhoofdsholte kan zich uitbreiden naar de afvoerende kleine aders. Wanneer de kleine aders zelf ook ontstoken raken, kan de ontsteking zich uitbreiden naar de kleine aders die van het harde hersenvlies afkomen.
Hersenvliesontsteking
De ontsteking van de afvoerende adertjes van het harde hersenvlies kan zich vervolgens ook uitbreiden naar het harde hersenvlies en daar een hersenvliesontsteking veroorzaken.
Ontsteking bot
De ontsteking in de voorhoofdholte kan ook zorgen voor het ontstaan van een ontsteking van het bot. Een ontsteking van het bot wordt een osteomyelitis genoemd.
Abces
De ontsteking van het bot kan zich uitbreiden tot een abces. Wanneer dit abces aan de voorkant van het hoofd zit, dan wordt dit zichtbaar als een zwelling aan de voorkant van het hoofd. Dit wordt ook wel een subperiostaal abces genoemd. Er kan ook een abces ontstaan tussen het schedelbot en het hersenvlies. Dit wordt een epiduraal abces of empyeem genoemd. Wanneer de ontsteking ook aan de binnenkant van het harde hersenvlies ontstaat wordt gesproken van een subduraal abces.
Bij een klein deel van de kinderen kan ook een abces ontstaan in de hersenen zelf ontstaan, dit wordt een hersenabces.
Verstopping afvoerende bloedvaten van de hersenen
De afvoerende bloedvaten van de hersenen (sinussen) lopen door het harde hersenvlies heen. Zij kunnen dus ook ontstoken raken en door deze ontsteking verstopt raken. Dit wordt een sinustrombose genoemd.
Wat zijn de symptomen van een Pott’s puffy tumor?
Zwelling op het voorhoofd
Pott’s puffy tumor begint als een zwelling op het voorhoofd. De huid voelt warm aan. De zwelling geeft vaak een beetje mee wanneer er op gedrukt wordt. De zwelling is vaak pijnlijk.
Zwelling rondom het oog
Ook kan de zwelling zich uitbreiden naar het losmazige bindweefsel rondom het oog, waardoor er zwelling van het ooglid ontstaat. Hierdoor kunnen kinderen soms het oog niet meer goed open krijgen.
Koorts
De meeste kinderen met een Pott’s puffy tumor hebben koorts. Een deel van de kinderen heeft koude rillingen als gevolg van de koorts.
Snot uit de neus
Kinderen met een Pott’s puffy tumor hebben meestal veel last van dik geel/groen snot wat uit de neus komt.
Hoofdpijn
Ontsteking van de hersenvliezen zorgt voor hoofdpijnklachten.
Minder alert
Wanneer de infectie zich uitbreidt naar de hersenen en er een verstopping van de afvoerende bloedvaten ontstaat, kunnen kinderen hierdoor steeds minder alert worden. Wanneer dit niet behandeld wordt, kan een kind hierdoor in coma raken.
Uitvalsverschijnselen
Wanneer er ook ontsteking in de hersenen zelf ontstaat, dan kunnen bepaalde hersenfuncties uitvallen. Zo kan er bijvoorbeeld krachtsverlies ontstaat in een been.
Epilepsieaanvallen
Een ontsteking van de hersenvliezen of van de hersenen zelf kan maken dat een kind last krijgt van epilepsie-aanvallen.
Hoe wordt de diagnose Pott’s puffy tumor gesteld?
Verhaal en onderzoek
Aan de hand van het verhaal van een zwelling die op het voorhoofd staat nadat een kind of een volwassene een voorhoofdholte ontsteking heeft gehad, kan de diagnose Pott’s puffy tumor worden vermoed.
MRI-scan
Door middel van een MRI-scan kan aangetoond worden dat er sprake is van een ontsteking van de voorhoofdholte, het bot van het voorhoofd en de hersenvliezen. De ontsteking van de hersenvliezen is vaak het beste te zien wanneer er contrastvloeistof wordt gegeven. Ook kan op een MRI scan gezien worden op welke plekken er een abces is ontstaan.
Er zal ook worden gekeken of er als gevolg van de ontsteking van de hersenvliezen een verstopping van de afvoerende bloedvaten van de hersenen is ontstaan (sinustrombose).
CT-scan
Soms wordt er ook voor gekozen om een CT-scan te maken. Ook op een CT-scan is te zien dat de voorhoofdsholte ontsteking is en dat de rand van de voorhoofdholte kapot is gegaan. Op de CT-scan is ook te zien dat het bot ontstoken is. Wanneer er contrastvloeistof wordt gegeven dan is ook vaak op een CT-scan dat de hersenvliezen ontstoken zijn.
Bloedonderzoek
Bloedonderzoek toont meestal tekenen van een ontsteking in het bloed aan. Ontstekingswaardes zoals BSE en CRP zijn meestal verhoogd. Ook zijn er meestal veel witte bloedcellen aanwezig in het bloed.
Kweek van de pus
Er zal altijd geprobeerd worden om een beetje pus uit de Pott’s puffy tumor op kweek te zetten om te achterhalen welke bacteriën de oorzaak is van het ontstaan van Pott’s puffy tumor. Dit helpt bij het maken van de juiste keuze voor antibiotica.
KNO-arts
De KNO-arts zal goed bekijken waar in de holtes en in de neus de ontsteking aanwezig is, om er voor te zorgen dat al deze ruimtes goed behandeld worden.
Hoe wordt Pott’s puffy tumor behandeld?
Operatie
Door middel van een operatie wordt geprobeerd al het pus te verwijderen uit de voorhoofdsholte en ook op andere plekken waar een abces is ontstaan. Ook zal er geprobeerd worden om een extra verbinding te maken met de neusholte, zodat alle pus die na de operatie nog ontstaat, kan weglopen via de neus.
Wanneer het bot ernstig ontstoken is, dan kan het ook nodig zijn om een stukje bot te verwijderen.
KNO-arts/neurochirurg
De operatie wordt vaak uitgevoerd door de KNO-arts. De KNO-arts werkt samen met de neurochirurg wanneer de infectie zich heeft uitgebreid naar de hersenvliezen en naar de hersenen zelf.
Antibiotica
Na de operatie is een behandeling met antibiotica via een infuus nodig. Om alle bacteriën weg te krijgen is het nodig om deze antibiotica gedurende 4-8 weken lang te geven.
Begeleiding
Het hebben van Pott’s puffy tumor is een ernstige aandoening die kan zorgen voor complicaties door uitbreiding van de infectie naar de hersenen. Deze diagnose geeft ouders dan meestal ook veel onzekerheid en spanning. De verpleegkundigen en artsen op de afdeling zullen ouders hierin zo goed mogelijk begeleiden. Wanneer ouders dit fijn vinden kan ook een maatschappelijk werkende of een psycholoog ouders hierin begeleiden.
Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproepje op het forum van deze site kunt u proberen in contact te komen met andere kinderen en hun ouders die een Pott’s puffy tumor hebben (gehad).
Wat betekent het hebben voor Pott’s puffy tumor voor de toekomst?
Genezen
Door middel van een goede behandeling is het mogelijk om helemaal te genezen van Pott’s puffy tumor.
Restverschijnselen
Wanneer de Pott’s puffy tumor gezorgd heeft voor het ontstaan van hersenbeschadiging doordat er een verstopping van een afvoerende ader vanuit de hersenen (sinustrombose) of een hersenabces zelf is ontstaan, dan kunnen kinderen hiervan rest verschijnselen over houden. Klachten die de eerste tijd na het krijgen van een Pott’s puffy tumor nog aanwezig zijn, kunnen ook nog weer verdwijnen. Klachten die na een jaar na krijgen van Pott’s puffy tumor nog aanwezig zijn, zijn meestal blijvende klachten, al kan zelfs na een jaar nog steeds verbetering optreden.
Terugkeer klachten
Pott’s puffy tumor wordt langdurig behandeld met antibiotica om er zo voor te zorgen dat alle bacteriën gedood worden. Bij een klein deel van de kinderen blijkt dit toch niet voldoende te zijn en komen de klachten terug nadat de behandeling met antibiotica gestopt zijn. Dit betekent dat een nog langer durende behandeling of een nieuwe operatie nodig zijn.
Overlijden
Het krijgen van een Pott’s puffy tumor is een ernstige aandoening. Wanneer de aandoening niet tijdig genoeg herkend en behandeld wordt, kan de ontsteking zich uitbreiden naar alle hersenvliezen en de hersenen zelf. Dit kan dusdanige schade veroorzaken, dat kinderen of volwassenen komen te overlijden als gevolg van Pott’s puffy tumor. Tijdige herkenning en behandeling van Pott’s puffy tumor is dus heel belangrijk om dit te voorkomen.
Hebben broertjes en zusjes een vergrote kans om zelf ook Pott’s puffy tumor te krijgen?
Pott’s puffy tumor is geen erfelijke aandoening. De kans dat een broertje of zusje ook een voorhoofdsholte ontsteking krijgt is heel klein. Daarnaast krijgt maar een klein deel van de kinderen die een voorhoofdsholteontsteking krijgt een Pott’s puffy tumor. Broertjes en zusjes hebben geen verhoogde kans ten opzichte van andere kinderen om ook een Pott’s puffy tumor te krijgen.
Links en verwijzingen
www.nah-info.nl/kinderen
(informatie voor kinderen die hersenletsel hebben opgelopen)
www.nvvn.org
(Nederlandse vereniging van neurochirurgen)
Referenties
- The Pott puffy tumor revisited: neurosurgical implications of this unforgotten entity. Case report and review of the literature. Kombogiorgas D, Solanki GA. J Neurosurg. 2006;105:143-9
- Identifying and managing intracranial complications of sinusitis in children: a retrospective series. Hicks CW, Weber JG, Reid JR, Moodley M. Pediatr Infect Dis J. 2011;30:222-6
Auteur: JH Schieving
Laatst bijgewerkt: 10 oktober 2015