Wat is dubbelzien?
Dubbelzien is het (gedeeltelijk) zien van twee dezelfde beelden terwijl er in werkelijkheid maar een beeld is.
Hoe wordt een dubbelzien ook wel genoemd?
Dubbel verwijst naar het twee keer zien van hetzelfde beeld.
Diplopie
Het medische woord voor dubbelzien is diplopie.
Een oog of twee ogen
Wanneer een kind of volwassene met een oog dubbelziet wordt dit eenogig dubbelzien of monoculaire diplopie genoemd. Wanneer een kind of volwassene dubbel ziet wanneer met twee ogen tegelijk wordt gekeken, wordt dit tweeogig dubbelzien of binoculair dubbelzien genoemd.
Fysiologisch dubbelzien
Wanneer een kind of een volwassene naar een voorwerp kijkt wat heel dichtbij staat, dan zien beide ogen een verschillend beeld waardoor dubbelzien ontstaat. Alerte kinderen van een jaar of 5-6 kunnen dit opmerken. Oudere kinderen en volwassenen leren dit dubbelzien dichtbij te onderdrukken of negeren. Dubbelzien bij kijken naar voorwerpen die dichtbij staan wordt fysiologisch dubbelzien genoemd. Het woord fysiologisch betekent normaal, dit komt bij alle mensen voor, maar de meeste mensen hebben er geen last van omdat ze dit dubbelbeeld kunnen onderdrukken.
Hoe vaak komt een dubbelzien voor bij kinderen?
Het is niet goed bekend hoe vaak een dubbelzien bij kinderen voorkomt.
Bij wie komt een dubbelzien voor?
Dubbelzien kan zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen.
Zowel jongens als meisjes kunnen een dubbelzien hebben.
Wat is de oorzaak van een dubbelzien?
Dubbelzien met een oog
Dubbelzien met een oog kan het gevolg zijn van een aandoening van het oog zelf. Er bestaan verschillende oogziektes die een dubbelzien met een oog kunnen geven. Aandoeningen die dit kunnen geven zijn vertroebeling van de ooglens (ook wel staar of cataract genoemd), afwijkingen van het hoornvlies of van het netvlies.
Dubbelzien met twee ogen
Dubbelzien kan ontstaan wanneer twee ogen niet naar hetzelfde punt toe kijken. Beide ogen nemen dan een net verschillend beeld waar. Er bestaan verschillende oorzaken waarom twee ogen niet naar hetzelfde punt kijken.
Scheelzien
Kinderen die scheelzien hebben meestal geen last van dubbelzien. Omdat scheelzien al vanaf jonge leeftijd aanwezig is (< 8 jaar), zijn de hersenen getraind in het onderdrukken van een beeld van een oog, zodat kinderen geen last hebben van dubbelzien. Bij sommige kinderen is er sprake van scheelzien, maar zijn de oogzenuwen in staat te compenseren waardoor niet door kijken naar de ogen van het kind te zien is dat er sprake is van scheelzien. Wanneer deze kinderen ziek worden of hoofdletsel oplopen, lukt dit compenseren (tijdelijk) niet meer, waardoor het scheelzien zichtbaar wordt. Deze kinderen kunnen dan ook last krijgen van dubbelzien.
Schade aan de oogzenuwen
Er kan sprake zijn van een beschadiging van een van de drie oogzenuwen die zorgen dat de ogen in alle richtingen kunnen bewegen. Deze oogzenuwen worden de 3e hersenzenuw (nervus oculomotorius), de 4e hersenzenuw (de nervus trochlearis) en de 6e hersenzenuw (de nervus abducens genoemd. De meest voorkomende oorzaak van schade aan deze oogzenuwen is een schedelhersenletsel. Andere minder voorkomende oorzaken zijn een operatie aan het oog, een ontsteking van de oogzenuwen (Gradenigo), een bloedvat wat op de oogzenuw drukt, verhoogde of een verlaagde druk in de hersenen, te hoge bloeddruk, suikerziekte, ontsteking van de vaatwand (arteriitis) een hersentumor of een herseninfarct.
Oogspieren werken niet goed
Een aandoening waarbij de oogspieren niet allemaal even sterk zijn kan ook zorgen voor het ontstaan van dubbelzien. Voorbeeld van aandoening waarbij de oogspieren niet goed werken zijn myasthenia gravis, Tolosa Hunt syndroom, bepaalde spierziekten en/of mitochondriële ziekten met CPEO. Kenmerkend is dat het dubbelzien ontstaat na enige tijd kijken en vaak ook weer verminderd wanneer de ogen een tijdje dicht gedaan worden waarmee de oogspieren rust krijgen. Bij volwassenen kan een schildklierafwijkingen (ziekte van Graves) ook zorgen voor dubbelzien.
Astigmatisme
Ook kunnen afwijkingen van de ooglens zorgen voor dubbelzien met twee ogen. De kans hierop is het grootste wanneer de ooglens in verschillende richtingen niet even hard werkt. Dit wordt astigmatisme genoemd.
Bijwerkingen van medicijnen
Dubbelzien kan het gevolg zijn van een bijwerking van bepaalde medicijnen.
Alcohol of drugs
Het gebruik van alcohol of drugs kan ook zorgen voor het ontstaan van dubbelzien.
Functionele klacht
Dubbelzien kan ook een vorm van een functionele neurologische klacht zijn. Er is dan geen sprake van een ziekte van de oogzenuwen, oogspieren of hersenen, maar van te veel stress en spanning in het lichaam waardoor dit dubbelzien ontstaat.
Wat zijn de symptomen van een dubbelzien?
Variatie
Bij het ene kind kan de dubbelzien er anders uit zien dan bij het andere kind.
Dubbelzien
Kinderen met dubbelzien, zien de beelden helemaal of gedeeltelijk twee keer. Het tweede beeld kan naast, boven, onder of schuin van het originele beeld staan. Bij kinderen die dubbelzien hebben met twee ogen, kan de kijkrichting uitmaken voor de ernst van het dubbelzien. Kijken in de richting waar een van de ogen niet goed naar toe kan bewegen, zorgt voor toename van het dubbelzien.
Hoofd scheef houden
Een deel van de kinderen en volwassenen houdt een hoofd scheef, om zo minder last te hebben van dubbelzien.
Misgrijpen
Door het dubbelzien kunnen kinderen en volwassenen moeite hebben met het pakken van een voorwerp, ze kunnen misgrijpen omdat ze in de richting van het verkeerde beeld iets proberen te pakken. Ook het inschatten van afstanden kan lastig zijn wanneer er sprake is van dubbelzien.
Misselijkheid
Dubbelzien is vervelend en kan zorgen voor een misselijk gevoel.
Onzeker lopen
Dubbelzien kan zorgen dat kinderen en volwassenen onzeker zijn met het lopen.
Vermoeidheid
Dubbelzien kost veel energie, waardoor de energie sneller op is en kinderen en volwassenen sneller vermoeid zijn.
Andere problemen
Bij een deel van de kinderen komen naast het dubbelzien ook andere problemen voor zoals een hangend ooglid (bij een probleem van de 3e hersenzenuw of bij aandoeningen van de spieren), een grote pupil (bij een probleem van de 3e hersenzenuw), hoofdpijn (bij verhoogde bloeddruk of verhoogde druk in de hersenen).
Hoe wordt de diagnose dubbelzien gesteld?
Verhaal en onderzoek
Op grond van het verhaal van een kind of volwassene die beelden twee keer ziet, terwijl ze er niet twee keer zijn kan de diagnose dubbelzien worden gesteld. Er zal onderzoek nodig zijn om vast te stellen wat de oorzaak is van de dubbelzien. Het is belangrijk om na te gaan of er sprake is van dubbelzien met een oog, deze kinderen en volwassenen kunnen het beste verwezen worden naar de oogarts of met beide ogen, dan kan beter verwezen worden naar een (kinder)neuroloog.
Oogarts
Kinderen en volwassenen met een dubbelzien van een oog zullen worden onderzocht door de oogarts. De oogarts kijkt of er aanwijzingen zien voor een oogziekte waardoor kinderen slecht kunnen zien. De oogarts zal goed bekijken of de ooglens helder is en bekijken of er zichtbare afwijkingen zijn van het hoornvlies of het netvlies. Soms verricht de oogarts aanvullende onderzoeken om te kijken of het netvlies normaal is aangelegd en normaal functioneert. Onderzoeken die vaak gedaan worden zijn een ECHO van de oogzenuw, een Visual Evoked Potential (VEP) om de zenuwbanen van het oog in de hersenen door te meten en een ElectroRetinoGrafie (ERG) om de functie van het netvlies te meten.
Neuroloog
De neuroloog bekijkt door middel van neurologisch onderzoek wat de meest waarschijnlijke oorzaak is van het dubbelzien. Is er sprake van een probleem van de oogzenuwen of meer van de spieren. Aan de hand hiervan wordt bekeken of en welk aanvullend onderzoek van belang is.
Bloedonderzoek
Bij verdenking op myasthenia gravis kunnen antistoffen tegen acetylcholinereceptoren of antistoffen tegen MUSK worden bepaald. Bij verdenking op een spierziekte kan de waarde van CK en/of lactaat verhoogd zijn. Bij de ziekte van Graves worden afwijkingen gevonden van de schildklierwaardes in het bloed (TSH, vT4).
MRI scan van de hersenen
Wanneer er aanwijzingen zijn voor uitval van een van de oogzenuwen, kan het nodig zijn om een MRI scan van de hersenen te maken om na te gaan waarom deze oogzenuw het niet goed doet.
Hoe wordt een dubbelzien behandeld?
Behandelen onderliggende aandoening
Wanneer het mogelijk is, zal gekeken worden of de onderliggende aandoening behandeld kan worden. Zo kan een behandeling van myasthenia gravis helpen om dubbelzien als gevolg van deze aandoening te verminderen.
Afdekken van een oog
Wanneer er sprake is van dubbelzien met kijken met twee ogen, kan het helpen om een oog af te dekken bijvoorbeeld met een pleister, een ooglapje of door het plakken van matglas op een brillenglas.
Trainen oogspieren
Door middel van oefeningen kunnen bepaalde oogspieren getraind worden, waardoor kinderen en volwassenen minder last hebben van dubbelzien.
Speciale bril
Wanneer het dubbelzien wordt veroorzaakt door een afwijking van de lens aan een oog, kan een cilinderglas voor dit oog helpen om minder last te hebben van dubbelzien. Voor een deel van de kinderen en volwassenen die langere tijd last heeft van dubbelzien kan een speciale bril met een Fresnel-prisma glas in een van de glazen helpen om minder last te hebben van dubbelzien.
Oogoperatie
Wanneer het dubbelzien niet spontaan verbetert en de oorzaak van het dubbelzien niet te behandelen is, kan er voor gekozen worden om de oogstand te veranderen door middel van een operatie om zo minder last te hebben van dubbelzien.
Begeleiding
Een maatschappelijk werkende of psycholoog kan begeleiding geven hoe het hebben van deze aandoening een plaatsje kan krijgen in het dagelijks leven.
Contact met andere ouders
Door middel van een oproepje op het forum van deze site kunt u proberen in contact te komen met andere kinderen en hun ouders/verzorgers die ook te maken hebben met een dubbelzien.
Wat betekent het hebben van een dubbelzien voor de toekomst?
Verbeteren
Dubbelzien na schedelhersenletsel, een operatie of een virusinfectie kan weer verbeteren in de loop van meerdere weken tot maanden. Ook kan behandeling van de onderliggende aandoening helpen om dubbelzien te verminderen. Een deel van de kinderen en volwassenen heeft door dragen van een bril geen of nauwelijks meer last van dubbelzien.
Blijvende klachten
Bij een ander deel van de kinderen en volwassenen blijft het dubbelzien bestaan.
Levensverwachting
Dubbelzien zelf heeft geen duidelijke invloed op de levensverwachting. Soms kan de onderliggende aandoening van invloed zijn op de levensverwachting.
Kinderen krijgen
Dubbelzien heeft geen invloed op de vruchtbaarheid. Kinderen van een volwassene met dubbelzien hebben meestal geen duidelijke verhoogde kans om zelf ook dubbelzien te krijgen. Bij bepaalde onderliggende aandoeningen kan erfelijkheid wel een rol spelen en kunnen kinderen zelf ook last van dubbelzien krijgen.
Hebben broertjes en zusjes een vergrote kans om een dubbelzien te krijgen?
Dit hangt sterk samen met de oorzaak van het ontstaan van de dubbelzien. Meestal is er geen sprake van een erfelijke oorzaak en hebben broertjes en zusjes geen verhoogde kans om zelf ook dubbelzien te krijgen.
Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.
Heeft u foto's die bepaalde kenmerken van deze aandoening duidelijk maken en die hier op de website mogen worden geplaatst, dan vernemen wij dit graag.
Referenties
- Don't Miss This! Red Flags in the Pediatric Eye Examination: Introduction and Essential Concepts. Christiansen SP. J Binocul Vis Ocul Motil. 2019;69:87-89
- Tolosa-Hunt Syndrome: Clinical Manifestations in Children. Tsirigotaki M, Ntoulios G, Lioumpas M, Voutoufianakis S, Vorgia P. Pediatr Neurol. 2019;99:60-63
- Characteristics of diplopia in a pediatric population. Falcone MM, Osigian CJ, Persad PJ, Capo H, Cavuoto KM. J AAPOS. 2021;25:95.e1-95.e5.
Laatst bijgewerkt: 6 augustus 2021
Auteur: JH Schieving