Tremor

Wat is een tremor?

Een tremor is een ritmische trillende beweging van een gewricht.

Hoe wordt een tremor ook wel genoemd?

Trillen of beven
Tremor wordt ook wel trillen genoemd. Ook wordt het woord beven of schudden wel gebruikt.

Actietremor of rusttremor
Er wordt onderscheid gemaakt tussen een rusttremor en een actietremor. Een rusttremor is een trillende beweging die aanwezig is wanneer het lichaamsdeel in rust is. Een actietremor is een trillende beweging die aanwezig is wanneer het lichaamsdeel van het kind of de volwassene in beweging is. Actietremor wordt ook wel kinetische tremor genoemd.

Houdingstremor of intentietremor
Een actietremor kan nog weer onderverdeeld worden in twee verschillende subtypes: een houdingstremor en een intentietremor. Een houdingstremor is een trillende beweging die aanwezig is bij het volhouden van een bepaalde beweging. Bij een intentietremor is het trillen vooral aanwezig wanneer een kind of een volwassene bijna bij het voorwerp is wat het kind of de volwassene wil pakken of aanraken.

Primair en secundair
Er wordt gesproken van een primaire tremor wanneer er geen oorzaak voor het ontstaan van de tremor wordt gevonden en van een secundaire tremor wanneer er wel een oorzaak voor de tremor wordt gevonden.

Hoe vaak een tremor voor?

Het is niet goed bekend hoe vaak een tremor voorkomt bij kinderen. Op volwassen leeftijd heeft één op de 20 volwassenen last van tremor (vaak van een essentiële tremor). In Nederland zijn ongeveer 425.000 mensen die een tremor hebben. Waarschijnlijk is dit een onderschatting, omdat lang niet alle mensen die last hebben van een tremor daarvoor bij de dokter zijn geweest.

Bij wie komt een tremor voor?

Een tremor kan zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen. Tremor komt vaker voor bij volwassenen dan bij kinderen.
Zowel jongens als meisjes, mannen als vrouwen kunnen een tremor krijgen.

Wat is de oorzaak van het ontstaan van een tremor?

Verschillende oorzaken
Tremor kan veel verschillende oorzaken hebben. Het helpt om onderscheid te maken tussen rusttremor, houdingstremor en intentietremor omdat zij elk hun eigen verschillende oorzaken kunnen hebben.

Fysiologische tremor
Wanneer goed gekeken worden, zullen best veel volwassenen maar ook kinderen een trillende beweging van de handen en de armen laten zien. Dit kan duidelijker worden wanneer het kind of de volwassene gespannen is, vermoeid is of te lang niet gegeten heeft. Kinderen en volwassenen worden meestal niet echt gehinderd door deze tremor. Deze tremor is min of meer normaal en wordt daarom fysiologische tremor genoemd.

Houdingstremor
De meest voorkomende oorzaak van een houdingstremor is een zogenaamde essentiële tremor. Dit is een vorm van tremor waarbij vooral de handen/armen, soms het hoofd trillen wanneer de armen of het hoofd een bepaalde houding een tijdje moeten volhouden. Essentiele tremor komt vaak bij meerdere familieleden voor. Waarschijnlijk spelen erfelijke factoren een rol bij het ontstaan van deze vorm van tremor. Welke erfelijke factoren een rol spelen is niet goed bekend. Waarschijnlijk gaat het om een combinatie van verschillende erfelijke factoren bij elkaar en niet een enkele verandering in het DNA. 
Een houdingstremor kan ook het gevolg zijn van een te snel werkende schildklier of het een bijwerking zijn van medicijnen die worden gebruikt (zoals het medicijn valproaat (Depakine®), antidepressiva, anti-astma medicijnen, medicijnen die gebruikt worden bij ADHD en cyclosporine).
Het is niet altijd gemakkelijk om een goed onderscheid te maken tussen essentiële tremor en dystone tremor. Bij dystone tremor is er naast de tremor ook altijd sprake van dystonie. Dit kan echter weinig opvallend zijn (alleen scheefstand van de nek, een pink die af staat, de pols die gedraaid staat bij uitstrekken van de armen) waardoor het gemakkelijk gemist kan worden.

Dystone tremor
Dystonie is een bewegingsprobleem waarbij een lichaamsdeel in een vreemde stand gaat staan zonder dat het kind of de volwassene dit wil. Het lichaamsdeel wat in een vreemde stand gaat staan, kan ook een trillende beweging maken. Dit wordt een dystone tremor genoemd. Naast tremor is er eigenlijk ook altijd dystonie te zien, wat een belangrijke aanwijzing geeft dat er sprake is van dit type tremor.

Intentietremor
Een intentietremor ontstaat vaak als gevolg van een probleem in de kleine hersenen. Verschillende problemen in de kleine hersenen kunnen zorgen voor het ontstaan van een intentietremor zoals een aanlegstoornis van de kleine hersenen, een erfelijke aandoening waardoor de kleine hersenen niet goed functioneren, een stofwisselingsziekte, een ontsteking van de kleine hersenen, een hersenbloeding of herseninfarct of een hersentumor.

Rusttremor
Op volwassen leeftijd wordt een rusttremor vaak veroorzaakt door de ziekte van Parkinson of ziektes die veel op de ziekte van Parkinson lijken (parkinsonisme). Op kinderleeftijd komt parkinsonisme heel zelden voor. Vaak is er dan sprake van een fout in het erfelijk materiaal, soms van een stofwisselingsziekte.

Functionele tremor
Tremor kan ook voorkomen zonder dat er sprake is van een aandoening van de hersenen. Opgeslagen spanning in het lichaam kan naar buiten komen als een trillende beweging. Dit wordt ook wel functionele tremor genoemd.

Orthostatische tremor
Orthostatische tremor is een zeldzame vorm van tremor waarbij de benen een fijne trillende beweging maken wanneer een kind of volwassene stil staat op de benen en niet wanneer een kind of volwassene zit.

Bijwerking van medicatie
Tremor kan ook een bijwerking zijn van het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals het medicijn valproaat (Depakine®), antidepressiva, anti-astma medicijnen, medicijnen die gebruikt worden bij ADHD en cyclosporine.

Wat zijn de symptomen van een tremor?

Trillende beweging
Tremor zorgt voor een trillende beweging in bijvoorbeeld een hand, arm, hoofd, nek of been. De tremor kan aan een kant van het lichaam voorkomen of aan beide kanten van het lichaam.

Snelheid van trillen
De snelheid van trillen kan informatie geven over de oorzaak van het trillen. De snelheid wordt uitgedrukt in Hz: het aantal trillingen per seconde. De meeste vormen van tremor zijn tussen de 7 en 11 Hz, dit pleit er voor een fysiologische of essentiele oorzaak van trillen. Bij een snelheid tussen de 4 en 8 Hz is een dystome tremor meer waarschijnlijk en bij trillen sneller dan 12 Hz een orthostatische tremor.

Onwillekeurig
Het kind of de volwassene kan meestal niet voorkomen dat het lichaamsdeel trilt. Het trillen gaat automatisch.

Hinder bij dagelijkse taken
De tremor kan er voor zorgen dat kinderen en volwassenen knoeien tijdens eten, drinken of andere taken die ze uit moeten voeren. Door het trillen, kan het lastig zijn om te schrijven. Ook kan het trillen het moeilijk maken om een sleutel in een slot te krijgen of een knoop in een knoopsgat.

Toename klachten
De tremor wordt vaak erger wanneer kinderen gespannen zijn of wanneer kinderen cafeïne binnen krijgen door het drinken van thee of cola of het eten van chocolade. Ook kunnen spanning en stress zorgen voor toename van tremor.

Schaamte
Kinderen en volwassenen kunnen zich schamen voor de tremor. Deze schaamte zorgt vaak voor gespannenheid, waardoor kinderen en volwassenen vaak juist nog meer last hebben van de tremor.

Hoe wordt de diagnose tremor gesteld?

Verhaal en onderzoek
Aan de hand van het verhaal van een kind of een volwassene kan vast gesteld worden dat er sprake is van tremor en kan ook vastgesteld worden of er sprake is van een rusttremor of van een actietremor. In geval van een actietremor is het vaak lastig om onderscheid te maken tussen een essentiele tremor of een dystone tremor. Afhankelijk van het type tremor kan het nodig is om nader onderzoek in te zetten om te kijken wat de oorzaak is van de tremor.

Tremorregistratie
Wanneer niet duidelijk is van welk soort tremor er sprake is, kan een tremorregistratie worden gedaan. Tijdens dit onderzoek worden plakkers op een lichaamsdeel geplakt die beweging kunnen meten. Op deze manier kan op een computerscherm precies gezien worden welke spieren betrokken zijn bij de trilbeweging en hoe deze trilbeweging eruit ziet. Ook wordt gekeken wat het effect is van verzwaring van de arm op de frequentie van de tremor. Vaak blijft deze frequentie gelijk, bij een versterkte fysiologische tremor zal de frequentie van de tremor met meer dan 1 Hz afnemen. Een tremorregistratie wordt ook wel polymyografie genoemd.

Bloedonderzoek
Bij kinderen en volwassenen met een houdingstremor wordt vaak bloed geprikt om te kijken of een te snel werkende schildklier de oorzaak is van de houdingstremor. Vaak zal ook naar de nier- en de leverfunctie, het natrium, het glucose en het vitamine B12 gehalte in het bloed gekeken worden.

MRI van de hersenen
Kinderen die een rusttremor of een intentietremor hebben zullen vaak een MRI scan van de hersenen krijgen om te kijken of er afwijkingen te zien zijn in de diepe basale kernen of in de kleine hersenen.

Stofwisselingsonderzoek
Bij bepaalde vormen van tremor en zeker als er naast tremor nog andere neurologische afwijkingen zijn zal stofwisselingsonderzoek verricht worden. Dit is zeker aan te bevelen wanneer de tremor is ontstaan voor de leeftijd van 2 jaar. Aan de hand van bloed en urine wordt gekeken of er sprake is van eens stofwisselingsziekte.

Ruggenprik
In geval van een dystone tremor kan een ruggenprik nodig zijn om zo vocht wat rondom de hersenen stroomt in het laboratorium te kunnen onderzoeken. In dit vocht kunnen afbraak producten van boodschapper stofjes worden gemeten en zo kan een tekort aan een bepaalde boodschapperstofje worden opgespoord.

Hoe wordt tremor behandeld?

Oorzaak wegnemen
In eerste instantie zal altijd geprobeerd worden om de oorzaak van het ontstaan van de tremor weg te nemen. Wanneer tremor wordt veroorzaakt door het gebruik van medicijnen zal gekeken worden of deze medicijnen gestopt kunnen worden of vervangen kunnen worden door andere medicijnen die geen tremor veroorzaken. Wanneer er sprake is van een te snel werkende schildklier dan zal hiervoor een behandeling gegeven worden. Een tekort aan vitamine B12 kan worden aangevuld met injecties of met medicijnen.
Vaak is het echter niet mogelijk om de oorzaak van de tremor aan te pakken of weg te nemen.
 

Medicijnen
Trillen kan verminderen door het gebruik van medicijnen zoals het medicijn propranolol. Dit medicijn kan ook bijwerkingen hebben, zoals duizeligheid, koude handen en voeten of nare dromen. Daarom zal per kind of volwassene gekeken moeten worden of voordelen van het gebruik van dit medicijn opwegen tegen de eventuele bijwerkingen van dit medicijn. Wanneer uw kind het lastig vindt om medicijnen in te nemen, vindt u hier tips voor innemen medicijnen. 
Volwassenen kunnen ook baat hebben bij het medicijn primidon. Ook de medicijnen topiramaat, gabapentine en pregabaline kunnen trillen verminderen.
Deze medicijnen hebben helaas vaak weinig effect op intentietremor. Een dystone tremor kan behandeld worden met trihexifenidyl. Een rusttremor kan verbeteren door het medicijn levodopa.

Hulpmiddelen
Hulpmiddelen zoals verzwaard bestek of een verzwaarde pen kan zorgen dat kinderen of volwassenen minder last hebben van trillen.

Botuline toxine
Wanneer het trillen alleen door een paar kleine spieren wordt veroorzaakt, dan is er een mogelijkheid om deze spieren tijdelijk uit te schakelen door middel van een injectie met botuline toxine. Het effect van deze injecties houdt vaak 3 tot 6 maanden aan en kan dan nog een keer herhaald worden. 

Deep brain stimulation
Wanneer bovenstaande behandelingen allemaal niet helpen, dan bestaat er een mogelijkheid om door middel van een soort pacemaker voortdurend een bepaald gebied in de hersenen te stimuleren met een klein beetje elektrische stroom. Deze behandeling wordt deep brain stimulation genoemd. Deze behandeling wordt in een aantal academische en topklinische ziekenhuizen in Nederland uitgevoerd. In Nederland wordt DBS bij kinderen toegepast in het Amsterdamumc en het UMC Groningen. Voor het plaatsen van de stroomdraadjes waardoor de hersenen gestimuleerd worden door middel van stroom is een hersenoperatie nodig. Dit is een ingrijpende behandeling die alleen wordt uitgevoerd wanneer er sprake is van ernstig trillen waardoor een kind of een volwassene niet meer kan functioneren. Met deze behandeling bestaat vooral ervaring bij volwassenen. In geval van een essentiele tremor wordt een gebied in de thalamus (ventral intermediate nucleus (VMI)) gestimuleerd, bij een dystone tremor vaak een gebied in de hersenen die de globus pallidus internus (Gpi) wordt genoemd.

Andere behandelingen
Bij volwassenen met een essentiele tremor bestaat er ook een mogelijkheid om bepaalde gebieden in de hersenen (de thalamus) te behandelen met speciale echo-apparatuur (Focesed ultrasound behandeling (FUS) of met een specifieke vorm van bestraling (gammaknife).
 

Werken aan zelfvertrouwen
Kinderen kunnen zich schamen voor het hebben van een tremor en daardoor activiteiten uit de weg gaan waarin zou kunnen opvallen dat zij last hebben van trillen. Het trillen kan een negatieve invloed hebben op het zelfvertrouwen. Wanneer dit zo is, kan begeleiding om het zelfvertrouwen te verbeteren helpen. Het kind kan er immers niets aan doen dat het last heeft van een tremor.

Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproep op het forum van deze site kunt u in contact komen met andere kinderen en hun ouders die last hebben van tremor.

Wat betekent het hebben van tremor voor de toekomst?

Geleidelijk aan toenemen
Veel vormen van tremor nemen geleidelijk aan toe wanneer kinderen en volwassenen ouder worden.
 

Levensverwachting
Kinderen en volwassenen hebben als gevolg van de tremor op zichzelf geen beperkte levensverwachting. De onderliggende aandoening die de oorzaak is van de tremor zou wel van invloed kunnen zijn op de levensverwachting, maar hier is bij kinderen zelden sprake van. 
 

Kinderen krijgen
Het hebben van een tremor is niet van invloed op de vruchtbaarheid. Kinderen van een volwassenen met tremor hebben vaak een licht verhoogde kans om zelf ook last van tremor te krijgen. De hoogte van de kans hangt af van de onderliggende oorzaak.

Hebben broertjes en zusjes een verhoogde kans om een tremor te krijgen?

Het zal van de oorzaak van de tremor afhangen of broertjes en zusjes ook een verhoogde kans hebben om ook een tremor te krijgen. Wanneer er sprake is van een erfelijke aandoening hebben broertjes en zusjes vaak een verhoogde kans om zelf ook last van tremor te krijgen. Een klinisch geneticus kan hier meer informatie over geven.

Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.

Heeft u foto's die bepaalde kenmerken van deze aandoening duidelijk maken en die hier op de website mogen worden geplaatst, dan vernemen wij dit graag.

Links

www.ataxie.nl
(Site van patientenverenging voor mensen met ataxie)
www.dystonievereniging.nl
(Dystonie vereniging Nederland)

Referenties

1. Tremor in children. Uddin MK, Rodnitzky RL. Semin Pediatr Neurol. 2003;10:26-34
2. Tremor in childhood. Keller S, Dure LS. Semin Pediatr Neurol. 2009;16:60-70
3. Fifteen minute consultation: tremor in children. Prasad M, Ong MT, Whitehouse WP. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2014;99:130-4
4. Movement disorders in childhood. Cardoso F.  Parkinsonism Relat Disord. 2014;20:S13-6
5. Neurology of Nutritional Vitamin B12 Deficiency in Infants: Case Series From India and Literature Review. Goraya JS, Kaur S, Mehra B. J Child Neurol. 2015;30:1831-7
6. Clinical approach to tremor in children. Torres-Russotto D. Parkinsonism Relat Disord. 2019;59:111-116.
7. Diagnostic approach to paediatric movement disorders: a clinical practice guide. Brandsma R, van Egmond ME, Tijssen MAJ; Groningen Movement Disorder Expertise Centre. Dev Med Child Neurol. 2021;63:252-25
8. Cerebellar Oscillations in Familial and Sporadic Essential Tremor. Wong SB, Wang YM, Lin CC, Geng SK, Vanegas-Arroyave N, Pullman SL, Kuo SH, Pan MK. Cerebellum. 2022;21:425-431
9. Neurosurgical management of non-spastic movement disorders. McEvoy SD, Limbrick DD, Raskin JS. Childs Nerv Syst. 2023;39:2887-2898

Laatst bijgewerkt: 25 maart 2024 voorheen: 11 januari 2023, 20 juli 2022, 3 april 2022, 26 februari 2022, 26 juni 2021, 19 mei 2021, 30 december 2020, 4 november 2020, 15 mei 2019, 20 november 2018 en 27 april 2016

Auteur: JH Schieving