Anatomie van de hersenen

Het hersenoppervlak bestaat uit uitstulpingen (gyri) en instulpingen (sulci). Al deze sulci hebben een naam gekregen.
De diepste en langste sulcus is de sulcus centralis ook wel Rolandische fissuur genoemd.

Op de MRI scan ligt de centrale sulcus hier (een sulcus lager dan waar een horizontale en verticale sulcus elkaar kruizen)

Een andere belangrijke sulcus is de laterale sulcus, ook wel fissuur van Sylvius genoemd.

Op de MRI scan:

Een derde belangrijke sulcus is de parieto-occipitale sulcus.

Aan de hand van deze drie sulci worden er verschillende hersenkwabben onderscheiden:

- de frontaal kwab
- de parietaal kwab
- de temporaal kwab
- de occipitaal kwab
- de limbische kwab

De frontaal kwab ligt voor de sulcus centralis.

De parietaal kwab ligt achter de sulcus centralis, maar voor de sulcus parieto-occipitalis

De occipitaal kwab ligt achter de sulcus parieto-occipitalis

De temporaal kwab ligt onder de sulcus lateralis.

De limbische kwab ten slotte ligt diep in de hersenen aan de binnenzijde

Onderstaande afbeelding laat alle kwabben in een zien.

Elke kwab heeft zijn eigen functie.

Dominante hemisfeer

De hersenen bestaan uit twee helften, elke kwab komt in elke hemisfeer een keer voor.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen de dominante hemisfeer en de niet dominante hemisfeer.

De dominante hemisfeer is de hersenhelft waarin de taalfuncties liggen. Meestal is dat de linker hemisfeer.
In praktijk is de dominante hemisfeer de hemisfeer die de hand aanstuurt waarmee geschreven wordt.

Bij 30% van de linkshandigen is de rechter hemisfeer de dominante hemisfeer in plaats van de linker hemisfeer.

Bepaalde hersenfuncties liggen niet in beide hemisferen, maar juist in de de dominante of niet dominante hemisfeer.

De frontaal kwab heeft een belangrijke functie bij de motoriek, bij de planning, de aandacht en concetratie en ook over wie we als persoon zijn. Ook wordt de blaasfunctie bijgestuurd door de frontaal kwab.

In de dominante hemisfeer ligt het gebied van Broca betrokken bij de taal.

De frontaal kwab is verder onder te verdelen in

- de primaire motore cortex waar de pyramidebaan begint
- de premotore cortex, belangrijk voor het plannen van combinaties van bewegingen in de ruimte en in de tijd
- de supplementaire motore cortex, belangrijk voor het aanpassen van de bewegingen aan veranderde omstandigheden
- de prefrontaal kwab, belangrijk voor richten van de aandacht, initiatief nemen

De partietaal kwab speelt een belangrijke rol bij het verwerken van sensibele informatie en het integreren van informatie vanuit verschillende zintuigen samen. In de dominante hemisfeer worden rekenfuncties uitgevoerd, terwijl de niet dominante hemisfeer voor de orientatie is. Ook lopen de visuele banen door de parietaal kwab heen.

De temporaal kwab speelt een belangrijke rol bij het verwerken van auditieve informatie, bij het begrijpen van taal (Wernicke in de dominante hemisfeer), bij muzikaliteit ( in de niet dominante hemisfeer), het geheugen en leren. Ook door de temporaal kwab lopen de visuele banen die op weg zijn naar de occipitale cortex.

In de occipitaal kwab wordt visuele informatie geanalyseerd.

Om te weten wat er gezien wordt, werkt de occipitaal kwab samen met de temporaal kwab.(Wat? ventrale stroom genoemd)
Om te weten waar iets gezien is, werk de occipitaal kwab samen met de parietaal kwab. (Waar? dorsale stroom genoemd)

De limbische kwab speelt een belangrijke rol bij het verwerken en uiten van emoties. De limbische kwab bestaat uit verschillende structuren: de insula, de gyrus cinguli, de fornix, de hippocampus, de amygdala, de nucleus accumbuns en de anterior nuclues van de thalamus.

Het corpus callosum is een baan met vezels die informatie van de rechter naar de linker hemisfeer vervoert.
Het corpus callosum wordt verdeeld in het rostrum, genu, corpus (body)en splenium.

In onderstaande figuur kun je zien waar de banen in het corpus callosum afkomstig van zijn.

Onder de cortex ligt het diencefalon. Dit bestaat uit de thalamus en de hypothalamus. De thalamus is een belangrijk schakelcentrum in de hersenen. Alles sensibele informatie (met uitzondering van de reuk) schakelt over in de thalamus. De hypothalamus is de thermostaat van het lichaam en stuurt de hypofyse aan.

Naast het diencefalon liggen de basale kernen.

De basale ganglia zijn allen nauw met elkaar verbonden en liggen om elkaar heen gedraaid.

Soms worden andere namen gebruikt zoals het striatum. Dit is de naam voor de nucleus caudatus en het putamen samen.

Globus pallidus en putamen worden samen ook wel lenskern genoemd.

Hieronder zijn de basale ganglia op een MRI scan weergegeven.

Tussen het diencefalon en de basale ganglia ligt de capsula interna, dit is een belangrijke vezelbaan die van de cortex naar de hersenstam toe loopt.

De capsula interna wordt onderverdeeld in een voorste been, een genu (knie) en een achterste been.

Hieronder een overzicht van een aantal belangrijke banen die in de capsula interna lopen.

Naast de grote hersenen bestaan ook de kleine hersenen, het cerebellum genoemd. Het cerebellum bevat evenveel neuronen als de grote hersenen !!

Het cerebellum wordt onderverdeeld in twee kwabben, gescheiden door de primaire fissuur.

- anterior kwab
- posterior kwab

Het cerebellum bestaat uit twee hemisferen, verbonden door een brug, de vermis genoemd. Deze is vanaf ventrale zijde het beste te zien. Dan zijn ook de flocculus en de nodulus zichtbaar. Het onderste stukje van het cerebellum worden de cerebellaire tonsillen genoemd.

Zo ziet het cerebellum er op de MRI scan uit.

Wanneer naar de ontwikkeling van het cerebellum wordt gekeken, dan wordt er onderscheid gemaakt tussen het archicerebellum, het alleroudste deel van het cerebellum, het paleocerebellum wat daarna gekomen is en tot slot het neocerebellum.

Tegenwoordig wordt een andere indeling gebruikt, waarbij meer gekeken wordt naar de functie en de verbindingen van het cerebellum.

Het cerebellum geeft de informatie naar andere delen van de hersenen door via kernen die diep in het cerebellum liggen. Deze kernen wordt de outputkernen genoemd. Er zijn er vier: de nucleus fastiguus, de nucleus emboliformis, de nucleus globosus en de nucleus dentatus.

De nucleus emboliformus en de nuclues globosus worden samen ook wel de intermediaire kern genoemd.

Elk deel van het cerebellum heeft zijn eigen output kern.

De informatie van en naar het cerebellum verloopt via drie belangrijke vezelbundels: de cerebellaire pedunkels genoemd. De bovenste, de middelste en de onderste cerebellaire pedunkel.

Het cerebellum ontvangt input van de stand van gewrichten in de ruimte via het ruggenmerg, input van de vestibulaire kernen en input van de cerebrale cortex via de pons.
De input komt het cerebellum binnen via de middelste en onderste cerebellaire pedunkel.

De output van het cerebellum verloopt via de bovenste cerebellaire pedunkel.Het cerebellum levert output aan de vestibulaire kernen, de basale ganglia en de thalamus (die op zijn beurt weer informatie door geeft aan de premotore cortex).

Het cerebellum krijgt dus voortdurend informatie over de stand van het lichaam in de ruimte en vergelijkt dit met de motore planning. Indien die overeenkomt, hoeft het cerebellum niets te doen. Wanneer de huidige stand van het lichaam afwijkt van het geplande programma gaat het cerebellum bijsturen.

Elk deel van het cerebellum regelt de houding en de balans van een deel van het lichaam. De vermis en de intermediaire hemisfeer (samen het spinocerebellum) regelen met name de stand van de romp en het hoofd en de nek. Het cerebrocerebellum (de cerebellaire hemisferen) regelen met name de bijsturing van de armen en de benen.

In het cerebellum valt ook een homonuncleus te tekeken. Daar is bovenstaande verdeling weer in terug te zien.

Omdat de banen van en naar het cerebellum of niet overkruizen of twee keer overkruizen, geef een laesie links in het cerebellum links, ook problemen links in het lichaam.

Het cerebellum doet overigens veel meer dan alleen een motore functie. Het is ook betrokken bij leren van taal, bij onthouden en bij emoties.

Auteur: JH Schieving

Laatst bijgewerkt: 31 juli 2024